नेपाल ज्योति फागुन१९- नेपाल सरकारले ज्ञाल्पो लोसारको अवसरमा आज राष्ट्रव्यापी सार्वजनिक बिदा दिने निर्णय गरेको छ ।नेपाल, तिब्बत र धेरै छिमेकी एसियाली मुलुकका जनताले मानाउने चाड लोसार नयाँ वर्षको सुरुवात हो।
लोसार नेपालमा प्राय: शेर्पा, तिब्बती, तामाङ, भुटिया र योल्मो जातिले मनाउने गर्दछन् । विशेष रूपले तिब्बती नयाँ वर्ष को उत्सव हो। नेपालमा विभिन्न समुदायको आ–आफ्नै संस्करण भए पनि शेर्पा जातिको उत्सवमा निम्न विवरण विशिष्ट छन्।
प्राचीन कथाको अनुसार बेलमा नाम गरेकी वृद्धाले चन्द्रमाको चरणका आधारमा समयको मापन शुरु गर्दा पहिलो पटक लोसार मनाइएको थियो । पुरातन समयमा मानिसहरू कृतज्ञताका अनुष्ठानहरू गर्न स्थानीय वसन्त ऋतुमा जान्थे। त्यस क्षेत्रमा पानीको तत्त्वलाई सक्रिय बनाउन नागा अर्थात् पानीका आत्माहरूलाई बलि चढाइन्थ्यो र प्राकृतिक संसारसँग सम्बन्धित स्थानीय आत्माहरूलाई धूँवाबलि चढाइन्थ्यो।
आजको लोसार उत्सव सामान्यतया दुई हप्ता मात्र हुन्छ र यो भोजन, परिवार र उत्सवहरूमा केन्द्रित हुन्छ। लोसारको तयारी विशेष शेर्पा खाजा– खप्से बनाएर सुरु हुन्छ। यो लसरको समयमा सामान्यतया खाइने गहिरो खालको पेस्ट्री हो।
लोसारभन्दा दुई दिनअघि शेर्पा परिवारका सबै जना जम्मा भएर गुटुङ नामक विशेष सुपको आनन्द लिन्छन् । नौ प्रकारका सिपीको संयोजनमा तयार गरिएको यो परम्पराअनुसार परिवारका प्रत्येक सदस्यले यस सुपको नौ कचौरा
राख्नुपर्छ।
उक्त्त गुटुङ भित्र बिभिन्न बस्तु लुकाइन्छन। लुकेका वस्तुहरू अक्सर अनौठो हुन्छन्, जस्तै काठ, नुन वा कोइला जुन ठट्टामा लुकाइन्छ । जस्ले जे-जे रोजेको छ , आफूले रोजेको बस्तु सित त्यो व्यक्तिको चरित्रसित सम्बन्धित हुन्छ। भन्ने मान्यता छ ।
लोसारको अघिल्लो दिन परिवारहरू आफ्नो घर सफा गर्न र सजाउन भेला हुन्छन्। त्यही साँझ, एक पटक मध्यरातमा घडी प्रहार भएपछि परम्परागत अभिवादन, ूताशी डेलेकू साटासाट गरिन्छ र नयाँ वर्षमा एकअर्कालाई स्वागत गर्न साथीहरू र परिवार छिटो उठ्छन्। भोलिपल्ट बिहान धेरै शेर्पाहरूले आफ्नो घरमा धोजा वा प्रार्थना को झण्डा परिवर्तन गर्छन् ।
दिउँसो मानिसहरू एकसाथ भेला भएर उत्सव मनाइरहन्छन्। स्थानीय मठहरूमा प्रेत र देवहरूबीचको संघर्षलाई प्रतिनिधित्व गर्ने थुप्रै परम्परागत नाचहरू गरिन्छ। मन्त्रजप गरिन्छ र भीडमा रहेका सबै जनतामाझ अग्नि मशाल बितरण गरिन्छ। वातावरण उत्सवको हुन्छ , स्वादिष्ट भोजन, मिठाई र उपहारहरूले भरिएको हुनाले यसरी सबैले लोसारको आनन्द उठाउँछन्।
साँझमा परिवार र प्रियजनहरूसित खाना खाएर उत्सव मनाइन्छ र यसले नयाँ वर्षको सुरुवातलाई सङ्केत गर्छ। लोसारका परम्पराहरू आधुनिक समय र व्यस्त तालिकामा अनुकूल भए तापनि लोसारको आनन्द, र सार अझै पनि उस्तै छ।
याहाहरु सबैलाई पनि ज्ञाल्पो लोसारको शुभकामना ब्यत्त गर्दछै। नेपाल ज्योति परिवार
